Kontzertu 'madarikatua' eta 'finale'-a berreskuratu zaion sinfonia bat Euskadiko Orkestraren urte musikala estreinatzeko
Bigarren aldia zen Frank Peter Zimmermann mundu mailako biolinjoleak Alban Bergen 'Biolinerako kontzertua' Euskadiko Orkestrarekin interpretatu behar zuela, baina oraingoan ere ezin izan da gertatu.
'Aingerua' izenburupean, biolinerako kontzertu honi erreferentzia eginez, Orkestrak kontzertu-programa berri bati ekin behar zion ostiral honetatik aurrera, urtarrilaren 10etik aurrera, bere bakarlari esperotakoenarekin, Frank Peter Zimmermannekin, baina erorketa handi baten ondorioz izandako lesio bat dela-eta hurrengo egunetarako programatutako bost kontzertuak bertan behera utzi behar izan dira.
Frank Peter Zimmermann ez da ordezkatuko, ez baitago bere kategoriako biolinjolerik hain denbora gutxirekin ordezkatu daitekeenik eta programako bost kontzertuetarako libre dagoenik. Horren faltan, Orkestrak Brucknerren 9. Sinfonia interpretatuko du musikan aditu batzuek azkentzat eta zuzentzat jo duten bertsioan; horretarako, laugarren Finale ezohikoa gehituko die kontzertuaren bigarren zatirako hasieratik programatuta zeuden hiru mugimenduei. Bere azken lana izango zena osatzeak hamar urte hartu zizkion musikagileari eta, aurrerago Robert Treviño zuzendariak xehetasunez azaltzen duen bezala, sinfonia honen laugarren mugimendua, konpositorea hil ondoren desagertu egin zen. Samale et al talde editoriala ikertzen eta bilatzen jardun da azken urteotan, eta duela 8 urte Finalea berreskuratzea lortu zuen.
Programa aldatzera behartzen duen bat-bateko istripu honen ondoren, Orkestrak laugarren mugimenduari ekitea erabaki du, Finale delakoa, behin bakarrik interpretatua Espainian eta duela urte gutxi estreinatu zuena Berlingo Filarmonikoak Simon Rattleren batutapean. Sinfonia osoa 90 minutuko musikak osatzen du, eta horrek esan nahi du hasierako programaren iraupen bera duela, eta aukera paregabea izango da Austriako konpositorearen "azken maisulantzat" jo izan dena bere osotasunean ezagutzeko. Treviñoren beraren hitzetan: “Eskatzen dizuet estima dezazuela 8 urteko ibilbidea baino ez duen 'Finale' hau entzuteko aukera, kontrastean lehen hiru mugimenduek 134 urteko tradizioa baitute”.
Bestalde, Frank Peter Zimmermannek konpromisoa agertu du Alban Bergen Biolinerako kontzertuarekin orkestraren programaziora itzultzeko.
ROBERT TREVIÑON OHARRAK BRUCKNERREN BEDERATZIGARREN SINFONIARI BURUZ:
"Hasieratik esan behar dena da BRUCKNERREK IDATZI ZUELA oso-osorik musika hau! Eta, beraz, ez litzateke konparatu behar ezagunak zaizkigun beste lan batzuekin, Mozarten Requiemarekin adibidez, Franz Sussmayrrek osatu zuena —baita 'konposatu' ere—. Anton Brucknerren Bederatzigarren Sinfoniaren laugarren mugimendua —'Finale'— orain zergatik aurkezten dugun ulertu ahal izateko, 1896an hil zeneko unera arte atzera egin behar dugu. Bere heriotzaren albistea zabaldu zenean, jende asko Brucknerren etxera hurbildu zen (inolako baimenik gabe) maisu handiaren lana gogoratzeko eta mantentzeko balio ziezaiekeen edozein objektu eramateko. Hala ere, bere lana gorde baino gehiago, horrek bere memoria oztopatu zuen.
Konpositore gehienek 'folio' bezala ezagutzen dena erabiltzen dute, konpositoreak ideia musikalak, motiboak, progresio harmonikoak zirriborratzeko erabiltzen duen larruzko liburu handi bat, baita atalak edo mugimenduak osatzeko ere. 1896an, hainbat pertsona Brucknerren etxean sartu ziren haren jabetza pribatuaren zati bat eramateko eta, hori ikusita, polizia-agenteak bidali zituzten, asmo oneko lapurrengandik etxea babesteko. 100 urte baino gehiagoz, folio horiek eskuz aldatu ziren familien artean, edo liburutegietan, unibertsitateetan eta kontserbatorioetan utzi ziren, baita enkanteetan saldu ere mundu osoan. Eta 2012an Brucknerren etxean folio gehiago aurkitu ziren! Samale et al argitaletxe-taldea (Samale, Phillips, Cohrs eta Mazzucak osatua) hainbat hamarkadaz aritu da munduan zehar barreiatutako folio galdu hauek biltzen, eta Brucknerrek bere Bederatzigarren Sinfoniako 'Finalea' ia erabat idatzi zuela jakin izan du. Izan ere, 23 minutuko mugimendu horretan hamar segundoko bi zati labur baino ez daude aurkitzeke. Brucknerrek bere azken opus sinfonikoa osatzeko asmoa zuen —eta hala azaldu zuen zehatz-mehatz— lehen mugimenduaren gai nagusia berreskuratuz, 'Scherzo'-aren motiboak erabiliz (sotiltasunez) eta azkenean sinfonia osoa 'Adagio’-aren goranzko gai bikainarekin biribilduz.
Nortasun bitxiko gizon apala izan zen Bruckner. Bere obren sustraiak bi ideia oso ezberdinetatik jaiotzen dira: 'Dena da Jainkoarentzat' eta ‘Dena da maitasunarentzat'. Hala ere, nik neuk saihesten dut Brucknerren irudiari buruzko nire interpretazioan maitasun 'helduaren' ideia, ez baitzuen inoiz seme-alabarik izan, ez eta ezkondurik egon ere, eta bera baino askoz gazteagoak ziren pertsonak haurren tankera berean gutiziatzera iritsi baitzen, nahiz eta agian heldutasun handiagokoak iruditu. Batez ere bere Jainkoarenganako begirune ukaezina nagusitu zen. Nik, nire lankide zaharrago askok bezala, bai iraganekoak bai oraingoak, hala nola Harnoncourtek eta Simon Rattlek bezala, Bederatzigarren Sinfoniaren bertsio honen aldeko apustua egin dut, azken bertsioa eta zuzena dela uste baitut. Ohorez aurkezten dizuet obra hau hasieratik amaierara, entzule maiteak, eta mesedez eskatzen dizuet estima dezazuela 8 urteko ibilbidea baino ez duen 'Finale' hau (maisuak gorputz eta ariman idatzia) entzuteko aukera, kontrastean lehen hiru mugimenduek 134 urteko tradizioa baitute. Maisulan honen tradizioaren eta historiaren parte izatera gonbidatzen zaituztet”.
Robert Treviño
